Badanie znamion

Dlaczego warto wykonywać badanie znamion u dermatologa?

Badanie znamion u dermatologa jest niezwykle istotne, ponieważ z tych zmian może rozwinąć się czerniak. Mimo znacznych postępów w leczeniu ciągle kluczowym czynnikiem dla rokowania jest rozpoznanie choroby na wczesnym etapie. Przeciętny dorosły ma na powierzchni skóry kilkanaście znamion barwnikowych. Niektóre zmiany pojawiają się przed urodzeniem, ale większość uwidacznia się później (w okresie dojrzewania). Znamiona barwnikowe to skupiska melanocytów w skórze. Czerniak to nowotwór złośliwy, który wywodzi się właśnie z tych komórek. Zachorowalność na tę chorobę różni się w zależności od rejonu geograficznego. W Polsce u 7 na 100 000 osób wykrywa się czerniaka. Jednak współczynnik ten cały czas rośnie. Nowotwór występuje w każdej grupie wiekowej, najczęściej około 50 roku życia. Równie często diagnozuje się go u mężczyzn i kobiet. Do czynników ryzyka rozwoju tego nowotworu można zaliczyć fototyp skóry I i II (osoby o jasnej karnacji) oraz ekspozycję na promienie UV (zarówno naturalne, jak i te w solarium). Na podłożu znamion barwnikowych powstaje około 30% czerniaków. Nie oznacza to, że nie warto kontrolować zmian na skórze. Wczesne rozpoznanie złośliwej transformacji zmiany oraz jej wycięcie najczęściej oznacza wyleczenie.

Jak często kontrolować znamiona u dermatologa?

Jeżeli nie masz na powierzchni skóry "podejrzanych" zmian to wystarczy kontrola raz na dwa lata. W przypadku, gdy znajdujesz się w grupie podwyższonego ryzyka to minimalnie jeden raz w roku, najlepiej jednak zrobić to dwa razy- przed wakacjami i jesienią.

Kto znajduje się w grupie zwiększonego ryzyka?

W grupie zwiększonego ryzyka są przede wszystkim osoby z licznymi atypowymi znamionami barwnikowymi oraz pacjenci o fototypie skóry I i II (jasna skóra, włosy, liczne piegi, trudności w opalaniu i skłonności do oparzeń słonecznych). Jeżeli ktoś z rodziny chorował na nowotwór skóry, również należy zwiększyć częstotliwość wizyt u dermatologa. Większe ryzyko nowotworów skóry może występować również u tych, którzy często wystawiają się na ekspozycję słoneczną, nie stosując przy tym kremów z ochronnymi filtrami przeciwsłonecznymi. Sesje w solarium również nie są bez znaczenia. Promieniowanie UV, dzięki któremu możemy się opalać, wnika do komórek i powoduje mutacje materiału genetycznego. Gdy zmiana w DNA będzie istotna, może zajść proces transformacji złośliwej.

Które zmiany skórne powinny wzbudzić naszą czujność?

W celu poprawy wykrywalności czerniaka opracowano cechy zmiany, które powinny wzbudzić czujność. Badane parametry ułożono alfabetycznie (ABCD), tak żeby łatwo było je zapamiętać:

• A – asymmetric, asymetria: zmiany niesymetryczne powinny wzbudzić czujność. Zmiana jest symetryczna, gdy można poprowadzić przez nią dwie osie symetrii;
• B – border, granica (brzeg): zmiany o nierównej granicy powinny wzbudzić czujność. Zmiana ma nierówną granicę, gdy z jednej strony kończy się łagodnie, a z drugiej strony jest "postrzępiona". Jeżeli cały obwód znamienia jest "postrzępiony" to brzeg jest równy;
• C – color, kolorystyka: zmiany o niejednolitej kolorystyce powinny wzbudzić czujność. Znamiona barwnikowe łagodne mają na ogół jednolitą kolorystykę. Wszelkie przejaśnienia oraz zaciemnienia powinny zostać obejrzane przez dermatologa;
• D – diameter, średnica: zmiany, które mają średnicę powyżej 5 milimetrów, powinny wzbudzić czujność.

Powyższe cechy pomagają odróżnić łagodne zmiany, od potencjalnie złośliwych. Dodatkową uwagę należy zwrócić, gdy następuje zmiana koloru lub wielkości znamienia. Uczucie swędzenia, pieczenia, czy krwawienie w podejrzanej okolicy również są wskazaniem do pilnego badania u dermatologa.

Lekarz specjalista, korzystając z dermatoskopu sprawdzi inne cechy znamienia, niewidoczne gołym okiem. Podejrzane zmiany są kwalifikowane do usunięcia chirurgicznego. Chirurg wycina fragment skóry w kształcie wrzeciona, w którego centrum znajduje się zmiana. Ranę zabezpiecza się szwami, które zdejmuje się po pewnym czasie. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym. Pobrany materiał tkankowy poddaje się badaniu histopatologicznemu. Każda zmiana musi zostać obejrzana pod mikroskopem. W ten sposób określa się, czy była to zmiana łagodna, czy złośliwa.

Wskazania do usunięcia zmiany

Głównym wskazaniem jest podejrzany wygląd zmiany w badaniu. Innym wskazaniem do pozbycia się znamienia bywa lokalizacja. Nawet jeżeli zmiana wygląda na łagodną, ale narażona jest na ciągłe tarcie i podrażnienia często kwalifikuje się do wycięcia. Podobnie, gdy miejsce występowania znamienia jest eksponowane na promieniowanie słoneczne. Nierzadką przyczyną wycięcia są względy estetyczne, potrzeba poprawy wyglądu.

Dermatoskopowe badanie znamion

Dermatoskopowe badanie znamion jest nieinwazyjną metodą, która umożliwia obserwowanie struktur w naskórku, na granicy skórno-naskórkowej i powierzchownie w skórze właściwej. Dermatoskop to po prostu mikroskop powiększający oglądany obszar. Dermatolog podczas badania określa cechy znamion, przykładając urządzenie do powierzchni skóry. Specjalista, korzystając z powiększenia, może lepiej ocenić symetryczność, granice i kolorystykę. Co więcej, dermatolog, używając dermatoskopu określa obecność dodatkowych struktur (kropek, smug, wałeczków itp.). Tak dokładne badanie zwiększa szansę na wyłapanie podejrzanych zmian skórnych.

Dermatoskopia cyfrowa

Dermatolog może korzystać z dermatoskopu ręcznego lub użyć dermatoskopu komputerowego. Badanie w systemie Fotofinder Dermoscope pozwala na obserwację makroskopową i mikroskopową zmian barwnikowych (w powiększeniu 20-70 razy) oraz wykonanie dermatoskopii w zakresie prewencji czerniaka skóry – tzn. specjalny system dokonuje analizy znamienia. Program komputerowy sugeruje, czy znamię jest prawdopodobnie łagodne, prawdopodobnie atypowe, czy prawdopodobnie złośliwe. Ostateczna decyzja dotycząca dalszego postępowania podejmowana jest przez lekarza. Dermatolog konfrontuje ocenę komputerową, z własnymi obserwacjami i wiedzą a priori. Komputerowe badanie znamion daje poza tym możliwość cyfrowej archiwizacji obrazów wideo oraz porównywania obrazów w czasie, co pozwala określić, czy znamię rośnie i zmienia barwę.